بانک ملی؛ بازیگردان 95 ساله در اقتصاد ایران  

تیتر20 - 117 سال پیش در گرماگرم نگرانی ها در مورد نفوذ خارجی بر جنبش مشروطه ایران و خارج کردن این مهم ترین محصول جامعه مدنی از مدار کنش گری سیاست ورزانه، نطفه یک «بانک ملی» در اذهان مشروطه خواهان بسته شد. 

انقلابی که سوخت خود را از موتور کنشگری سیاسی پُر کرد، حالا در پی بسط جامعه مدنی در دل یک «اقتصاد ملی» بود. 9 آذر ماه 1285 در نهایت بنیاد حقوقی این نهاد مبتنی بر «انقلاب ملی» به ثمر نشست.

 با وجود این پشتوانه مدنی، بانک ملی تا 22 سال بعد، یعنی در سال 1307 به آنچه مشروطه خواهان از نظام اقتصادی «ایران مشروطه» در ذهن داشتند، دست نیافت و بانک نشد.

گزارش پژوهشی «رشید آرمین خطیب شهیدی» از ریشه های تدوام بانک ملی در نظام اقتصادی ایران نشان می دهد که در همان سال 1307 بانک «مشکل ترین مرحله توسعه اولیه خود را پس سر گذاشته است.» در این سال، سرمایه بانک ملی معادل 50 میلیون مارک آلمان بود که طبق پژوهش خطیب شهیدی درصد عظیمی از این 50 میلیون مارک را دولت ایران تعهد کرده بود.

کار توسعه بانک در همان 29 بهمن سال 1307 شدت گرفت؛ به طوری که 29 بهمن 1307، شعبه بوشهر تاسیس شد و در همان روز هم شعبه بازار تهران افتتاح شد. توشه بانک ملی از توسعه در 29 اسفند کامل تر شد و به ایستگاه تبریز رسید. انفجار توسعه ای بانک ملی خیلی سریع در حال فراگرفتن کشور بود؛ 15 شعبه در کشور تا سال 1308. اما امروز «ملی» مجموعه ثروتمند بانکی کشور به لحاظ میزان دارایی محسوب می شود که 3328 شعبه فعال در داخل کشور دارد.  

عملکرد مالی دوره جدید 
حالا نوزاد ملی 1307، 95 ساله شده است. 42 سال هم از تدوین اساسنامه آن می گذرد؛ اساسنامه ای که سرمایه وقت بانک را 2 میلیارد و 500 میلیون تومان اعلام کرده بود. محاسبه گر شاخص تورم بانک مرکزی نشان می دهد که این میزان سرمایه معادل 6.8 تریلیون تومان در سال 1401 است؛ به زبان خودمانی تر، 6 هزار و 800 میلیارد تومان. انباشت معادل این میزان سرمایه در اساسنامه مصوب 26 آبان سال 1360 نشان دهنده پیش بینی نقش تاریخی این بانک برخواسته از بیداری ملی ایرانیان، در آینده اقتصاد ایران است.

 آخرین گزارش های در دسترس از میزان سرمایه بانک ملی که مربوط به سال 1399 است، نشان می دهد که «ملی» به 92 هزار و 292 میلیارد تومان سرمایه رسیده بود. این در شرایطی است که سرمایه ثبتی بانک ملی در سال 1396 به 19 هزار و 856 میلیارد و 560 میلیون تومان می رسید که حاکی از افزایش بیش از 566 درصدی در 3 سال است. 

 اما بانک ملی در سایر ارکان مدیریت مالی خود هم رشد داشته و این تنها مربوط به سرمایه آن نیست. گزارش صورت های مالی 1400 نشان می دهند که خالص درآمد تسهیلات این بانک در سال 1400 به 1391 میلیارد و 900 میلیون تومان رسیده بود که حکایت از رشد 187 درصدی نسب به سال 1399 دارد. 

خالص سود مبادلات ارزی این بانک هم در سال 1400 به حدود 11 هزار و 488 میلیارد و 400 میلیون تومان می رسید؛ در حالی که در سال 99 میزان آن در حدود 10 هزار میلیارد تومان و در سال 1398، حدود 2 هزار میلیارد تومان بود. 

در نتیجه درآمد بانک ملی از این محل بیش از 10 درصد نسب به سال 99 رشد داشته است و نسبت به سال 1399، بیش از 5/5 برابر شده است. در سوی هزینه ها هم شاهد کاهش هزینه های مطالبات مشکوک الوصول بانک ملی آن هم به میزان نصف هستیم؛ به طوری که میزان این هزینه از حدود 5 هزار میلیارد تومان در سال 99 به کمتر از 2500 میلیارد تومان در سال 1400 کاهش یافته است. 

نقش کلان بانک ملی در اقتصاد 
مرداد ماه امسال «سید احسان خاندوزی» وزیر امور اقتصادی و دارایی در مجمع عمومی منتهی به 29 اسفند 1401 گفت که «بانک ملی ایران در نظام بانکی بازی ساز است.» بازی سازی بانک ملی در اقتصاد ایران را باید از حضور آن در بازار سرمایه از طریق شرکت سرمایه گذاری گروه توسعه ملی با نماد وبانک در بازار اول بورس و همچنین شرکت طرح و توسعه آینده پویا و همچنین میزان سهام این بانک در شرکت های مطرح اقتصاد ایران جست.

 برای مثال نزدیک به 64 درصد سهام گروه توسعه ملی در دست بانک ملی است. بانک ملی از این طریق در حوزه نیروگاهی، مسکن، صنایع سیمان، پتروشیمی، لبنیات، قند و شکر، دارو، حمل و نقل، صنایع بسته بندی، زیرساخت، کشت و صنعت، لاستیک سازی، مالی و تامین سرمایه حضور دارد.

 
بر این اساس، پتروشیمی شازند اراک، شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه صنایع سیمان،  توسعه صنایع بهشهر و ایران ترانسفو مهم ترین شرکت هایی هستند که از سوی گروه توسعه ملی در بورس مدیریت می شوند. برای مثال گروه توسعه ملی 51 درصد سهام پتروشیمی اراک را در اختیار دارد. اندازه حضور این بازوی اقتصادی بانک ملی در بازار سرمایه در حدی است که فعالان بازار بورس از آن با عنوان یکی از 4 هلدینگ چند رشته ای حاضر در بازار سرمایه یاد می کنند.